Trong quá trình xét xử vụ án hình sự và truy vấn hồ sơ bút lục, vai trò của Luật sư được thể hiện bởi quyền tham gia xét hỏi và tranh luận.
Xét hỏi và tranh luận là những hoạt động quan trọng trong trình tự xét xử vụ án tại phiên tòa. Thực tế của việc xét hỏi tại phiên tòa là hoạt động tiến hành điều tra công khai với sự có mặt của những người tham gia tố tụng được Tòa án triệu tập tham gia phiên tòa nhằm kiểm tra các chứng cứ đã có trong hồ sơ vụ án và thu thập thêm chứng cứ mới để làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án. Do vậy, Luật sư phải chú ý lắng nghe những câu hỏi và câu trả lời, so sánh, đối chiếu với các tình tiết trong vụ án để kịp thời đưa ra những câu hỏi yêu cầu những người tham gia tố tụng làm rõ.
Tùy theo diễn biến tại phiên tòa mà Luật sư có thể sử dụng các quyền khác mà pháp luật cho phép nhằm bảo vệ Bị cáo một cách có hiệu quả. Chẳng hạn, Luật sư có thể yêu cầu HĐXX công bố những tài liệu có lợi cho Bị cáo trong những trường hợp sau:
- Lời khai của người được xét hỏi tại phiên tòa có mâu thuẫn với lời khai của họ tại Cơ quan điều tra;
- Người được xét hỏi không khai tại phiên tòa;
- Người được xét hỏi vắng mặt hoặc đã chết.
Sau khi kết thúc phần xét hỏi, Luật sư được tham gia tranh luận tại phiên tòa. Tại phiên tòa, trong phần tranh luận, Luật sư được trình bày lời bào chữa để bảo vệ Bị cáo; Luật sư được đáp lại ý kiến mà mình không đồng ý, đề nghị HĐXX bác bỏ những chứng cứ buộc tội bị cáo không có cơ sở.
Sau khi tuyên án sơ thẩm, đối với bị cáo mà mình bảo vệ là người chưa thành niên hoặc người có nhược điểm về thể chất hay tâm thần thì Luật sư có quyền kháng cáo theo quy định tại Điều 231 Bộ luật tố tụng hình sự. Trong những trường hợp này, bị can, bị cáo là người có năng lực hành vi hạn chế, họ không thể tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách có hiệu quả theo quy định của pháp luật. Do vậy, việc Bộ luật tố tụng hình sự quy định quyền kháng cáo của Luật sư là cần thiết.